فصلنامۀ ایران شناسی، سال بیست و هفتم، شمارۀ ۱، بهار ۱۳۹۴:

(پست شده به دست علی سجادی)

نهضت مشروطه و نقش تقی زاده

سوسیال دمکراسی و جدایی دین از دولت
تحقیق و تألیف منوچهر بختیاری
چاپ اول، اسفند ۱۳۹۳ (مارس ۲۰۱۵)، انتشارات پگاه، تورنتو، کانادا
مرکز پخش در اروپا: انتشارات و مرکز پخش فروغ، دو جلد، مجموعاً  ۹۴۶ صفحه

قبلاً زندگی طوفانی را خوانده بودم که خاطرات سید حسن تقی زاده است، شامل دستنوشته ها و اسنادی که بعد از درگذشت تقی زاده توسط همسرش برای چاپ در اختیار ایرج افشار گذاشته شده بود، و شادروان افشار آن را چنان که رسم ایشان بود به بهترین صورت منتشر کرد، و در بخشی از مقدمۀ چاپ اول این کتاب (مورخ زمستان 1362) ضمن اشاره به فعالیتهای تقی زاده در دوران مشروطه، مبارزات دائمی وی با تجاوزات روسیه (و سپس شوروی)، امضای قرارداد نفت، قبول کارهای دولتی در دورۀ رضاشاه، و طرح شکایت ایران به خودداری قوای شوروی از ترک ایران در شورای امنیت نوشته است:
«به تأکید و تصریح می نویسم که چون ارتباط من با او منحصر بوده است به امور فرهنگی و کتابی به چاپ این کتاب می پردازم هر چند خوشایند جمعی از دوستانم نباشد. امیدوارم چاپ این کتاب هم به همان مناسبت تلقی شود و تیرآوران طعنه پرداز اهتمام مرا در نشر این کتاب از راه تصورات واهی حمل بر تقارب مشربی نکنند، به یک عبارت عرض کنم که من به هیچ وجه و هیچ گاه در هیچ مسلک و معبری که مدعیان کوشیده اند مرا در آن جا قرار بدهند نبوده ام و نیستم. حتی شاید گروهی این نکته را به «ریشخند» زمزمه کنند و در عجب بمانند از این که چاپ کنندۀ خاطرات مصدق و تقی زاده یک نفر است!» 

برو به آدرس