بی بی سی:

حسین باستانی

هفته پیش، مصطفی پورمحمدی با رد "خودسر" بودن عاملان قتل های زنجیره ای ۱۳۷۷ اذعان کرد که "آن بخش وزارت اطلاعات هیچ خودسر نبودند"، هرچند "شاید مدیرانش یک‌سری تصمیمات بد می‌گرفتند". او با تاکید بر اینکه "قتل‌های زنجیره‌ای در سیستم اتفاق افتاد"، همچنین ادعای "نفوذی" بودن عاملان قتل ها یا وابستگی آنها به سرویس‌های جاسوسی خارجی را رد کرد و گفت که هیچ کدام از این ادعاها ثابت نشد.

اظهارات آقای پورمحمدی، که در زمان وقوع قتل ها معاون اطلاعات خارجی وزارت اطلاعات بود، به دلیلی مشخص اهمیت تاریخی داشت: هرچند حکومت ایران، از سال‌ها پیش پافشاری -بی حاصل- بر ادعای وابستگی عاملان قتل ها به خارج را متوقف کرده بود، اما هنوز بر ادعای "خودسر" بودن آنها اصرار می‌کرد.

همان طور که انتظار می‌رفت اظهارات مصطفی پورمحمدی، در ابتدای هفته جاری با واکنش محمد نیازی مسئول قضایی رسیدگی به پرونده قتل‌های زنجیره‌ای مواجه شد. او که در زمان وقوع قتل‌ها رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح بود، در رد این گزاره که "قتل های زنجیره ای در سیستم اتفاق افتاد" به این ادعا متوسل شد که معاونان وزارت اطلاعات -و نتیجتا مقام های بالاتر حکومتی- در جریان قتل ها نبوده اند. ادعایی که "مستند" آن، دادگاهی غیرعلنی و پرونده ای بود که پیشتر -و برمبنای اعترافات زیرشکنجه- زیرنظر شخص آقای نیازی تشکیل شده بود.محمد نیازی برای تکمیل استدلال خود، اظهاراتی را هم از آیت‌الله خامنه‌ای را هم نقل قول کرد که در پی افشای دخالت ماموران وزارت اطلاعات در قتل‌ها بیان شده بود. ازجمله اظهارات معروف دی ماه ۱۳۷۷ رهبر که می‌گفت "ممکن نیست" قتل‌هایی که اتفاق افتاده "بدون یک سناریوی خارجی باشد".

این استناد مسئول قضایی پرونده قتل‌ها، فارغ از میزان متقاعدکنندگی آن، برای کسانی که احیانا خاطره‌ای از مقطع پرونده قتل ها را نداشتند مفید بود: از این جهت که "منشا اصلی" ادعای حکومت را در مورد وابستگی قاتلان به سرویس‌های بیگانه، یادآوری می‌کرد. ادعایی که اگرچه از همان ابتدا مورد تشکیک افرادی از جناح های مختلف قرار گرفت، ولی تا چند سال، زیر سوال بردن آن، نوعی خط قرمز رسمی تلقی می‌شد. تا اینکه با درز کردن ویدیوهای "اعتراف گیری" از دستگیرشدگان پرونده در اوایل۱۳۸۰، که نشان می‌داد این افراد چگونه برای اعتراف دروغ به ارتباط با خارج مورد شکنجه قرار گرفته اند، تکرار این ادعا در رسانه‌های حکومتی تقریبا متوقف شد.

ادعای "خودسرانه" بودن قتل ها اما، اگرچه از همان ابتدا از سوی منتقدان جمهوری اسلامی جدی گرفته نشد، اما با گذشت بیش از دو دهه از وقوع قتل ها، هنوز روایت محوری حکومت از ماجرای قتل ها محسوب می‌شود. درواقع حتی بسیاری از مسئولان جناح های مختلف که از ابتدا وابستگی عاملان قتل ها به خارج را قبول نداشتند، این عاملان را خودسرهایی معرفی می‌کردند که "سیستم" در جریان اقدامات‌شان قرار نداشته است. یعنی همان ادعایی با گذشته بیش از دو دهه، معاون وقت وزارت اطلاعات هم به بی‌اساس بودن آن اذعان کرده است.

برو به آدرس