تصویری از عزیزالسلطان و گپوگفت تاریخ ایرانی با محسن میرزایی.
محسن میرزایی ۳۰ سال از عمرش را پای تدوین و تالیف و ویراستاری روزنامه خاطرات ملیجک گذاشته و حالا در آستانه هشتاد سالگی امیدوار است که این کتاب سندی برای نسلهای آینده باشد. نخستین بار زمانی جرقه نوشتن و راززدایی از ملیجک دربار ناصرالدین شاه به ذهن محسن میرزایی رسید که فیلم سلطان صاحبقران علی حاتمی را دید.
حاتمی در آن فیلم ملیجک را همچون غلامبچهای تصویر کرده بود درحالیکه عزیزالسلطان برای خود برو و بیایی و خدم و حشمی فراوان داشته است. میرزایی نیز بر آن شد تا تصویر واقعی از این چهره تاریخی دربار ناصری ارایه دهد. ارتباط فامیلی با خاندان ملیجک موجب شد تا به برخی اسناد دسترسی یافته و بخت هم یارش بود که ۱۷ دفتر روزنامه خاطرات ملیجک درزیرزمین خانهای کشف شد، پس فرصتی برای او فراهم آمد تا همه آن دستنوشتهها را در چهار جلد خلاصه و ارایه کند.
بخش هایی از صحبتهای او در رابطه با عزیزالسلطان:
... ماجرا این بود که امینه اقدس، یکی از همسران ناصرالدین شاه برادری داشت که در ابتدا غلامبچه اندرون بود اما بعدها لقب امین خاقان گرفت و فراشباشی مخصوص شاه شد. پسر این شخص، یعنی برادرزاده امینه اقدس غلامعلیخان عزیزالسلطان معروف به ملیجک است. غلامعلیخان عزیزالسطان در کودکی به دربار راه پیدا میکند و مهر او به دل شاه مینشیند و شاه از همان کودکی او را در دامان خود بزرگ میکند و از فرزندان خود نیز بیشتر به او محبت میکند. پس عمه ملیجک همسر ناصرالدین شاه بود و به همین واسطه حضور او در دربار تسهیل شد. اما واقعیت این است که هیچ کس به درستی نمیداند که دلایل علاقهمندی شاه به ملیجک چه بود درحالیکه شخص شاه فرزندان و نوههای زیبای زیادی داشت.
... ملیجک دلقک شاه نبود و تنها بر اساس برخی عقاید خرافی آن روزگار به نوعی برای پادشاهی چون ناصرالدین شاه، فرد خوشیمنی بود... در دیدگاه سنتی وقتی یک نفر احساس کند که وجود دیگری برای او آرامش به ارمغان میآورد، به او وابسته میشود. اما متاسفانه از آنجا که در آن روزگار و در بسیاری از آثار ادبی ما به روابط انحرافی دربار اشاره شده، در دیدگاه عامه اینطور جا افتاده بود که روابط ناسالمی میان ناصرالدین شاه و ملیجک در جریان است.
... در زمان ناصرالدین شاه هیچ کس ملیجک را معشوق ناصرالدین شاه نمیدانست و چنین تصوری در میانه عوام و خواص نبود. اما در همان دوران برخی روایتهای مشابه بر سر زبان بود و حتی در دستنوشتههای ملیجک نیز به آن اشاره شده است. به هر شکل هیچ گزارشی در زمینه انحراف جنسی شاه در جایی روایت نشده است. از اینها گذشته ناصرالدین شاه مردی اهل هنر و ادب بود. البته در زمان شاه درباره ملیجک و اطرافیان ملیجک انتقادهایی وجود داشت اما انتقاد بر میزان تشریفات او بود. همانطور که میدانید ملیجک هنوز ۱۸ سالش نشده بود و پیش از ازدواجاش با اخترالدوله ـ زیباترین دختر ناصرالدین شاهء قصری در اختیار داشت و این مساله حسادت دیگر درباریان را بر میانگیخت. ملیجک به اندازه شاه خدم و گارد داشت. خوب طبیعی است این انتقادها از سوی درباریان به جا بود.
... لرد کرزن وزیر امور خارجه انگلیس و فرمانروای هندوستان بروم. او در جوانی به عنوان خبرنگار روزنامه تایمز به ایران میآید و با ناصرالدین شاه مصاحبهای کرده و مطالب بسیار خواندنی درباره وضعیت ایران آن روز نوشته است. کرزن به وضوح به مشاهدات خود اشاره کرده و تاکید میکند که اروپاییها عادت دارند پادشاهان مشرق زمین را خوار و بیمقدار کنند. گزارش مشاهدات کرزن حاکی از آن است که ملیجک هرگز مساله انحراف جنسی نداشته و تنها بچهای است مورد علاقه شاه و آنچه اروپاییها در این زمینه نوشتهاند، کذب محض است. بنابراین آنطور که کرزن در جوانی مینویسد این قائله انحرافها از همان ابتدا ریشه در غرب داشته و بعد اندک اندک وارد ایران شده و نمیدانم چرا تمام این سالها چنین تصویری از ملیجک نقش بسته است.
نظرات