تصویری بی نظیر و بدونِ نمونه از میرزا مهدی خان شقاقی؛ ملقب به ممتحن‌الدوله.
اولین آرشیتکت تحصیل کرده ایرانی ،میرزا مهدی خان شقاقی را می‌توان با اطمینان اولین معمار تحصیلکرده ایرانی دانست.
وی جزو اولین گروه دانشجویان ایرانی بود که از سوی ناصرالدین شاه قاجار جهت تحصیل در رشتههای مختلف به خارج از کشور اعزام شد.
به اعتقاد بسیاری از صاحبنظران، دوره سلطنت ناصرالدینشاه قاجار نقطه عطفی در معماری و شهرسازی ایران محسوب میشود.
در حقیقت دوره سلطنت ناصرالدین شاه را می‌توان سرآغاز تحولات گوناگون در فرم و ساختار معماری ایران در نظر گرفت.
میرزا مهدی خان شقاقی به خاطر خدماتش در وزارت امور خارجه به لقب ممتحن الدوله نائل شد .اولین معمار تحصیلکرده ایرانی در سال ۱۲۹۹ شمسی در سن ۷۶ سالگی در گذشت.
برخی از آثار معماری میرزامهدی خان شقاقی عبارتند از: وزارتخانههای جدید در اطراف میدان ارگ که ساخته نشدند.
عمارت بهارستان و مسجد ناصری (سپهسالار) به سفارش مرحوم سپهسالار.
عمارت معتمدالسلطنه (میرزا ابراهیم).
عمارت قوام الدوله ثانی در گوشه لالهزار
عمارت مسکونی سعدالدوله که دارای پلکان معلق بود.
عمارت حسامالسلطنه (ابوالنصر میرزا).
وی مولف نخستین اثر فارسی درباره قواعد دیپلماسی و حقوق بین الملل به نام «مآثر مهدیه» است. این کتاب از نخستین ترجمه‌های حقوق بین‌الملل و دیپلماسی به فارسی است. این كتاب به دستور ناصرالدین شاه و با استفاده از متون اروپایی گردآوری شده است. از محتوای مطالب كتاب برمی‌آید كه اصول مصوب حاصل از نشست كنسرت اروپایی در وین و مذاكرات دول اروپایی در نیل به این تصمیمات مورد توجه و مطالعه گردآورنده مآثر مهدیه قرار گرفته و وی با توجه به این نكات به تنظیم و نگارش رساله خود برخاسته است. با نگرش به روش تدوین این كتاب یعنی ترجمه و تألیف و اشاره نویسنده به این نكته كه اطلاعات جمع آوری شده علاوه بر ترجمه متون فرانسوی حاصل تجربیات بیست و پنج ساله وی در خدمت به دستگاه سیاست خارجی كشورش است، می‌توان پذیرفت كه بخش مهمی از مطالب این اثر نشان‌دهنده آئین كار و نظم و ترتیب امور در این حوزه از دولت قاجاران است.
نظرات