سال‌های آخر عمر هرشل مصادف بود با زمانی که عباس میرزا نایب‌السلطنه، پنج نفر از جوانان ایرانی را برای تحصیل علوم و فنون جدید به انگلستان فرستاده بود. دو تن از این محصلان به نام میرزا صالح شیرازی و میرزا محمدجعفر که اولی به تحصیل تاریخ و ادبیات و حکت طبیعی و دیگری به فرا گرفتن شیمی و طب مشغول بودند، علاقه‌مند شدند که با این منجم نامدار، هرشل، ملاقات کنند.
دکتر گریگوری نامی که معلم میرزا محمدجعفر بود سفارشنامه‌ای به هرشل نوشت و دو محصل ایرانی با آن توصیه نامه به دیدار هرشل در شهر باث رفتند. این دیدار در روز سوم اکتبر ۱۸۱۸ صورت گرفت.
شرح این ملاقات را میرزا صالح شیرازی در سفرنامه خود آورده و نشریه اخبار پژوهشگاه دانش‌های بنیادی(شماره ۶۶ و ۶۷) به نقل از شماره دوم مجله یادگار (مهر ماه ۱۳۲۳) آن را به عنوان یکی از اولین نمونه‌های تماس ایرانیان با علم و تمدن جدید که حاکی از کنجکاوی و دانش‌طلبی محصلان ایرانی در دو قرن پیش است، بازنشر کرده است:
«روز چهارشنبه سی‌ام اکتبر (۱۸۱۸) هنگام صبح نهار کرده و از آن پس بدیدن سر ولیم هرشل، منجم بزرگ انگلند که در حوالی آنجا (یعنی شهر باث) خانه دارد رفتیم. معزی‌الیه از اهالی جرمنی است. پادشاه هذالعصر دوربینی ساخته است یعنی بحمایت سر ولیم هرشل مزبور و اخراجات آن را جارج ثالث کرده. دوربین مزبور چهل پا طول دارد و سه پا عرض آنست که عبارت از سیزده ذرع طول و یک ذرع دهنه آن است. در سال ۱۷۸۱ عیسوی، سر ولیم مذکور ستاره سیاره‌ای پیدا کرده است که نام آن را «جارجیم سیدس» گذارده. سیاره مزبور دوره فلکی را هشتاد و دو سال یک دفعه طی می کند و بعد مسافت او بزمین دو مقابل زحل است و با چشم بدون دوربین دیده نمی‌شود.
داکتر گریگوری شرحی در این خصوص به سر ولیم هرشل نوشته. دکتر گریگوری را نیز بنزد سر ولیم فرستاده معزی‌الیه به محض خواندن نوشته مذکور پسر خود را به درخانه فرستاده ما را داخل باندرون کرد، عمه‌ای* دارد که مشارالیها نیز مهارت تام تمامی در نجوم دارد بلکه اکثر مردم چنین می‌دانند که سیاره مزبوره را مشارالیها پیدا کرده.
نظرات